MANGCHHUANA
(1933 - 2012 )
Mangchhuana hi kum 1933, October ni 15 ah Sialsuk khuaah a piang a. Zai thiam ve tho, Lalthansanga Ralte pa hi a ni. A pa chu Lianthanga (L) a ni a, a nu chu Lalngaihdami (L) a ni. An unau hi 7 niin, mipa 4 leh hmeichia 3 an ni. Zirna lamah hmanlaia pawl 5 thleng kha a zir a.
Sialsuka seilian chhovin, kum 1963 January thlaah K^pchhingpuii n>n an innei a, K^pchhingpuii hi Pu R. Thanhlira te nau a ni. An inneih hian Thakthing, Aizawlah an ch>ng a, kum 1969 a\angin tuna an ch>nna, Kulikawn (Ophel House thlang) ah hian an awm ta a ni.
Kum 1963 khan Peon hna hmuin, 1964 ah IV Grade ah dah a ni a chutah Typist hna hmuin, Assistant ah a kai cho a, eizawnna nghet a lo nei ta a ni. Fa 5 neiin, an fate hi mipa 4 leh hmeichhia 1 an ni. A naupan t>t a\anga zai lam ti chho mi tak a ni a. Kum 1959 kum bul lamah Radio (Shillong AIR) ah hla thun \anin, chuta \ang chuan mite hriat a hlawh chho a. Helen Zaithankungi zainaah pawh hian an inkaihruai nasa hle \hin.
A hla sak l^r zual, a thun hmasak zinga \henkhatte han sawi zau ila. ‘Awm khawhar mahte’n r<n ka nghah ch^ngin’ tih hla hi a sak l^r hmasak pawl a ni a. He hla lo pianchhuah d^n hi han sawi lawk ila. A phuahtu hi Rothangpuii, mitdel, Sumsuih khuaa mi a ni. A pa chu Chalthangvunga, a nu Rangchhingpuii a ni. Kum 1930 ah a piang a. Chutia mit del, khaw hmu thei lo chu, 1951 ah Saikhama S/o Darhuaia chuan a lo chetsualpui a, a lo rai tak si-ah chuan, a mipa chuan a nei leh duh si lo va. Chutah a hmeichhia, hrehawm tilutuk chuan he hla lungchhiatthl^k tak hi a rawn phuah chhuak ta a:
1. Awmkhawhar mahte’n run ka nghah changin,
Thinlaia khat phu loh leng ngaih;
Awle ti renga engah ka lo pian,
Zatl^ng ka thang chuang kan vangkhua’n
Hmelmate diriam n^n,
Min tiriang lua e kei ka di ve hian.
Aw! ka tuarah a na lua e,
I thinlai rukah tinkim d^wnin;
Ka chan inchantir la,
A na lua e, lungm^wl kei ka tuarah.
2. Hraite min chawitir rianghlei ka \^ngah,
Kumtluang \hen loh n^n emaw ka lo ti a;
A pawi >m mai puan ang min hn^wl leh si,
Khawv>l pawh ral se th$mpui z$ngin,
Kei ka t^n chuan l^wmna,
Ka ngai ngam lo l>ngdang i pawm t<r hi.
3. Khawv>l pawh fangchhuakin kei ka t^n chuan,
Min hmangaihtu dang ka tawng lo’ng;
I duhais^m ng>i hian min thlang leh la,
Sawi nawn a har kei zawng i kiangah,
Run hmuna l>ng t<rin,
Di enchim loh ka hma hi ngai ve rawh.
A thl<k siamtu hi Chaldailova Hualngohmun a mi a ni. Saikhama’n he hla a’n hre zet chu, hla thiltihtheihzia a lo lang ta a. A khawngaih lutuk ins<m zo lo chuan kum 1953 kh^n a nei ta a. Fa 9 an nei a, mipa 4 leh hmeichhia 5 an hring a ni.
, A ni tak a, mit del bawk si, fa hring ve si, mahni fa pawh hmu thei bawk si lova han enkawl seilen tur, pa tellova ch^wi tlei mai tur chu, mahni chana han indah hian a runthl^k d^wn >m asin! Heti ang hla runthl^k tak mai, Pu Mangchhuana’n a lo sa te hi a va hlu teh r>ng >m!
‘Hmangaihna par tl^na kan l>n laiin’ tih hla te pawh a sa l^r hle a. Tin, Pu Lal\anpuia hla phuah, ‘Zatl^ng lawi ang sakhming khuavel a thang tur hi’ tih hla hi a sak hmasak pawl a ni bawk a. He hla phei hi chu Radio (AIR), Aizawlah pawh a thun a, a han sak chhuah ch^ng phei chuan lung a l>ng duh hle mai. ‘Chuan ila thlang lenk^wl a hn$m ruai mai’ tih Thanghm^wnga phuah te, tuna rawn l^r thar leh ta, ‘Aw, Sialkhawpui ka pianna hmun, Ka seilenna tl^ng liai luai’ tih hla te hi Siampuii’n a sak hma pawha lo sa l^r hmasatu a ni. F. Lalthangmawii pawhin a rawn l^r tharpui leh ta bawk.
Shillong AIR ah ah hla 10 vel chu a thun hman a, Aizawl Station-ah hian 4 / 5 vel chu a thun hman bawk. Hla hi a phuah tam l>m lo na-in, kum 1975-a Central YMA in Zu dona hla inphuahsiak a buatsaih khan a phuah ve a. Chu hla chu C. Laldingngheti’n Radio-ah a sa a, a l^r ta phian mai, ‘Lampui tluang laiah a kal her luai luai’ tih a ni, i han tarlang hram teh ang:
1. A rui e, tlai ni l>ng an tam ta >m e,
Engtin ngai ve maw khuanul>ngin,
Damchh<ng tawi te thih hnu sei leh tur d^wn lo r>ng hian,
Raupui phuar v>l ang an meng phuai mai.
Buaina chh<mpui k^ra l>ng zofate’n,
Puan ang hn^wl la chawltui ningzu,
Chu tin kan than lo sang zel se,
Lungdamte’n laitual i leng za ang.
2. A hr^ng chuang e, u leh nau lenrual tawngin,
Talhfung chawiin pheilai a v^wr;
A h^wl kim ngei e, unau lenrual tawngin,
Awi ka hlau ber mai aw turtui ningzu.
3. I d^wn tam lua e, K- chuang Biaksailovi,
Hmatiang s^wn a har chin l>m a nei lo ve,
A vai ruai ruai e aw belpui kiangah,
Awi lampui tluang laiah a kal her luai luai.
A hla thu a \ha-in, thu leh hla lamah mi thuk inthlah chhawng chu an hriat hle mai. Chang 3-naa ‘K’ chuang Biaksailovi a tih hi zu a sawina a ni a. A hun lai hian Nula Biaksailovi hi a l^r hle a. Zu leh Biaksailovi chu tehkhin berah an nei \hin.
Hei lo pawh hi 1997-a a phuah, Pu |anpuia sunna hla a phuah, ‘Sialkhaw huthang val zai kungpui a fam ta e’ tih hla pawh a solfa nen a la awm thlap a ni.
A kum te lo upa zelin, thisen sang te a nei a. Nawmsam loh leh chauh deuh chang te a lo nei zeuh zeuh ta a. May ni 19, 2012 chuan an thla te lain ka va tlawh a, a lo la \ha viau a, a chanchin ziaksa te pawh ka chhiarsak a, a lung a leng hle. Lehkhabu chhuah hun tur pawh a nghakhlel hle. Ka kalsan hnu chuan a lo chau deuh deuh va. June ni 3, 2012 Sunday tlaiah chuan engmah hre mumal lovin a awm a, a chhungte’n damdawi in an panpui a, mahse chhan hman a ni ta lo va, chumi zan dar 6 vel chuan khawvel kalsanin min lo herliam san ta ni. A tuk Thaw\an-ah vui a ni.
(1933 - 2012 )
Mangchhuana hi kum 1933, October ni 15 ah Sialsuk khuaah a piang a. Zai thiam ve tho, Lalthansanga Ralte pa hi a ni. A pa chu Lianthanga (L) a ni a, a nu chu Lalngaihdami (L) a ni. An unau hi 7 niin, mipa 4 leh hmeichia 3 an ni. Zirna lamah hmanlaia pawl 5 thleng kha a zir a.
Sialsuka seilian chhovin, kum 1963 January thlaah K^pchhingpuii n>n an innei a, K^pchhingpuii hi Pu R. Thanhlira te nau a ni. An inneih hian Thakthing, Aizawlah an ch>ng a, kum 1969 a\angin tuna an ch>nna, Kulikawn (Ophel House thlang) ah hian an awm ta a ni.
Kum 1963 khan Peon hna hmuin, 1964 ah IV Grade ah dah a ni a chutah Typist hna hmuin, Assistant ah a kai cho a, eizawnna nghet a lo nei ta a ni. Fa 5 neiin, an fate hi mipa 4 leh hmeichhia 1 an ni. A naupan t>t a\anga zai lam ti chho mi tak a ni a. Kum 1959 kum bul lamah Radio (Shillong AIR) ah hla thun \anin, chuta \ang chuan mite hriat a hlawh chho a. Helen Zaithankungi zainaah pawh hian an inkaihruai nasa hle \hin.
A hla sak l^r zual, a thun hmasak zinga \henkhatte han sawi zau ila. ‘Awm khawhar mahte’n r<n ka nghah ch^ngin’ tih hla hi a sak l^r hmasak pawl a ni a. He hla lo pianchhuah d^n hi han sawi lawk ila. A phuahtu hi Rothangpuii, mitdel, Sumsuih khuaa mi a ni. A pa chu Chalthangvunga, a nu Rangchhingpuii a ni. Kum 1930 ah a piang a. Chutia mit del, khaw hmu thei lo chu, 1951 ah Saikhama S/o Darhuaia chuan a lo chetsualpui a, a lo rai tak si-ah chuan, a mipa chuan a nei leh duh si lo va. Chutah a hmeichhia, hrehawm tilutuk chuan he hla lungchhiatthl^k tak hi a rawn phuah chhuak ta a:
1. Awmkhawhar mahte’n run ka nghah changin,
Thinlaia khat phu loh leng ngaih;
Awle ti renga engah ka lo pian,
Zatl^ng ka thang chuang kan vangkhua’n
Hmelmate diriam n^n,
Min tiriang lua e kei ka di ve hian.
Aw! ka tuarah a na lua e,
I thinlai rukah tinkim d^wnin;
Ka chan inchantir la,
A na lua e, lungm^wl kei ka tuarah.
2. Hraite min chawitir rianghlei ka \^ngah,
Kumtluang \hen loh n^n emaw ka lo ti a;
A pawi >m mai puan ang min hn^wl leh si,
Khawv>l pawh ral se th$mpui z$ngin,
Kei ka t^n chuan l^wmna,
Ka ngai ngam lo l>ngdang i pawm t<r hi.
3. Khawv>l pawh fangchhuakin kei ka t^n chuan,
Min hmangaihtu dang ka tawng lo’ng;
I duhais^m ng>i hian min thlang leh la,
Sawi nawn a har kei zawng i kiangah,
Run hmuna l>ng t<rin,
Di enchim loh ka hma hi ngai ve rawh.
A thl<k siamtu hi Chaldailova Hualngohmun a mi a ni. Saikhama’n he hla a’n hre zet chu, hla thiltihtheihzia a lo lang ta a. A khawngaih lutuk ins<m zo lo chuan kum 1953 kh^n a nei ta a. Fa 9 an nei a, mipa 4 leh hmeichhia 5 an hring a ni.
, A ni tak a, mit del bawk si, fa hring ve si, mahni fa pawh hmu thei bawk si lova han enkawl seilen tur, pa tellova ch^wi tlei mai tur chu, mahni chana han indah hian a runthl^k d^wn >m asin! Heti ang hla runthl^k tak mai, Pu Mangchhuana’n a lo sa te hi a va hlu teh r>ng >m!
‘Hmangaihna par tl^na kan l>n laiin’ tih hla te pawh a sa l^r hle a. Tin, Pu Lal\anpuia hla phuah, ‘Zatl^ng lawi ang sakhming khuavel a thang tur hi’ tih hla hi a sak hmasak pawl a ni bawk a. He hla phei hi chu Radio (AIR), Aizawlah pawh a thun a, a han sak chhuah ch^ng phei chuan lung a l>ng duh hle mai. ‘Chuan ila thlang lenk^wl a hn$m ruai mai’ tih Thanghm^wnga phuah te, tuna rawn l^r thar leh ta, ‘Aw, Sialkhawpui ka pianna hmun, Ka seilenna tl^ng liai luai’ tih hla te hi Siampuii’n a sak hma pawha lo sa l^r hmasatu a ni. F. Lalthangmawii pawhin a rawn l^r tharpui leh ta bawk.
Shillong AIR ah ah hla 10 vel chu a thun hman a, Aizawl Station-ah hian 4 / 5 vel chu a thun hman bawk. Hla hi a phuah tam l>m lo na-in, kum 1975-a Central YMA in Zu dona hla inphuahsiak a buatsaih khan a phuah ve a. Chu hla chu C. Laldingngheti’n Radio-ah a sa a, a l^r ta phian mai, ‘Lampui tluang laiah a kal her luai luai’ tih a ni, i han tarlang hram teh ang:
1. A rui e, tlai ni l>ng an tam ta >m e,
Engtin ngai ve maw khuanul>ngin,
Damchh<ng tawi te thih hnu sei leh tur d^wn lo r>ng hian,
Raupui phuar v>l ang an meng phuai mai.
Buaina chh<mpui k^ra l>ng zofate’n,
Puan ang hn^wl la chawltui ningzu,
Chu tin kan than lo sang zel se,
Lungdamte’n laitual i leng za ang.
2. A hr^ng chuang e, u leh nau lenrual tawngin,
Talhfung chawiin pheilai a v^wr;
A h^wl kim ngei e, unau lenrual tawngin,
Awi ka hlau ber mai aw turtui ningzu.
3. I d^wn tam lua e, K- chuang Biaksailovi,
Hmatiang s^wn a har chin l>m a nei lo ve,
A vai ruai ruai e aw belpui kiangah,
Awi lampui tluang laiah a kal her luai luai.
A hla thu a \ha-in, thu leh hla lamah mi thuk inthlah chhawng chu an hriat hle mai. Chang 3-naa ‘K’ chuang Biaksailovi a tih hi zu a sawina a ni a. A hun lai hian Nula Biaksailovi hi a l^r hle a. Zu leh Biaksailovi chu tehkhin berah an nei \hin.
Hei lo pawh hi 1997-a a phuah, Pu |anpuia sunna hla a phuah, ‘Sialkhaw huthang val zai kungpui a fam ta e’ tih hla pawh a solfa nen a la awm thlap a ni.
A kum te lo upa zelin, thisen sang te a nei a. Nawmsam loh leh chauh deuh chang te a lo nei zeuh zeuh ta a. May ni 19, 2012 chuan an thla te lain ka va tlawh a, a lo la \ha viau a, a chanchin ziaksa te pawh ka chhiarsak a, a lung a leng hle. Lehkhabu chhuah hun tur pawh a nghakhlel hle. Ka kalsan hnu chuan a lo chau deuh deuh va. June ni 3, 2012 Sunday tlaiah chuan engmah hre mumal lovin a awm a, a chhungte’n damdawi in an panpui a, mahse chhan hman a ni ta lo va, chumi zan dar 6 vel chuan khawvel kalsanin min lo herliam san ta ni. A tuk Thaw\an-ah vui a ni.
"A rui e, tlai ni lêng an tam ta êm e" tih hla hi ka duh ngei mai. He hla hi sak dan dang deuh hret, a thluk ngai vek, mahse a thu dang hret a sa an awm a. Heta tarlan hi a dik ngai ang chu tiraw?
ReplyDelete